Olea europea, L.

Κοινή ονομασία: Ελιά, Olive

Οικογένεια: Oleaceae

Συνώνυμα: Olea europaea L. subsp. oleaster (Hoffmanns. & Link) Negodi

Περιγραφή: Αειθαλές δένδρο, μέτριου ρυθμού ανάπτυξης, με σφαιρική μορφή κόμης, φθάνει το ύψος των 10-15 m και ίδιας περίπου διαμέτρου, ανάλογα με την ποικιλία. Το ριζικό σύστημα είναι εκτεταμένο και επιφανειακό εξασφαλίζοντας στήριξη και τροφή ακόμα και σε βραχώδες έδαφος. Ο κορμός είναι λείος μέχρι την ηλικία των 20 ετών, σταχτοπράσινος, αργότερα γίνεται ανώμαλος, ρυτιδωμένος, καφέ χρωματισμού. Στα δένδρα πολύ μεγάλης ηλικίας παρουσιάζονται συχνά φθορές στο εγκάρδιο ξύλο και σχηματίζονται γλυφές και διάφορα κοιλώματα, που προσδίνουν στον κορμό ξεχωριστή καλλωπιστική αξία. Τα φύλλα είναι απλά, αντίθετα, λογχοειδή δερματώδη, σκούρα πράσινα στην πάνω επιφάνεια, γκρίζα ανοιχτόχρωμα στην κάτω. Τα άνθη είναι λευκά - υποκίτρινα σε βοτρυώδεις ταξιανθίες, που βγαίνουν στη βλάστηση του προηγουμένου χρόνου και εμφανίζονται το Μάιο – Ιούνιο. Ο καρπός είναι δρύπη και παίρνει χρώμα μαύρο κατά την πλήρη ωρίμανση. Το μέγεθος και σχήμα διαφέρει ανάλογα με την ποικιλία.

Βιότοπος: Φυτό που ξεχωρίζει για την μεγάλη διάρκεια ζωής και τις χαμηλές απαιτήσεις σε θρεπτικά στοιχεία νερό και έδαφος. Προτιμά περιβάλλον ξηρά και άνυδρο ενώ είναι ευαίσθητη στις χαμηλές θερμοκρασίες. Μεταξύ των οπωροφόρων δέντρων είναι ένα από τα πιο ανθεκτικά είδη στην αλατότητα και μπορεί να καλλιεργηθεί κοντά σε ακτές και μέχρι τα 900 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Εξάπλωση - Καταγωγή: Είναι φυτό των παραμεσόγειων περιοχών με μεγάλη εξάπλωση τα τελευταία χρόνια σε ολόκληρο τον πλανήτη. 

Πληροφορίες: Είναι ενδιαφέρον να υπογραμμιστεί ότι η ελιά είναι το μόνο φρούτο από το οποίο εξάγεται λάδι, τα άλλα έλαια στην πραγματικότητα εξάγονται με χημικές ή φυσικές διεργασίες από σπόρους. Οι ελιές είναι πάντα ένα σημαντικό συστατικό της μεσογειακής κουζίνας, καθώς και το λάδι που προσδίδει γεύση σε μαγειρεμένα και ωμά τρόφιμα. Το πολυτιμότερο ελαιόλαδο είναι το έξτρα παρθένο που εκθλίβεται χωρίς θερμότητα και χημικούς διαλύτες ενώ έχει χαμηλό ποσοστό οξύτητας (περίπου 1%). Πιστεύεται ότι η τακτική κατανάλωση του ελαιολάδου μειώνει τον κίνδυνο των διαταραχών του κυκλοφορικού και της καρδιάς. Λάδι και ελιές ποικίλουν σε μεγάλο βαθμό στη γεύση, ανάλογα με την ποικιλία, τη στιγμή της συλλογής και τεχνικές επεξεργασίας. Το λάδι προστίθεται σε καλλυντικά, αλοιφές, σαπούνια και σκευάσματα για το δέρμα και τα μαλλιά. Στο παρελθόν το λάδι χρησιμοποιήθηκε επίσης για φωτισμό στα λυχνάρια. Δεσπόζουσα θέση έχει η ελιά στην ελληνική μυθολογία και ιστορία.

Σήμερα γνωρίζουμε ότι η καλλιέργεια της ελιάς πηγαίνει πολύ πέρα από τη Μεσόγειο. Γνωρίζουμε επίσης, ότι μαζί με την ελιά έχει εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο μια εμπειρία 6.000 χρόνων, μια πολιτιστική διατροφική συνήθεια, που βασίζεται στο φρούτο της σοφίας, που ανακαλύφθηκε από τη σύγχρονη επιστήμη και ονομάζεται «μεσογειακή διατροφή».

Ίσως κανένα φυτό δεν είναι τόσο αδικημένο καλλωπιστικά στη χώρα μας, όσο η ελιά. Θαυμάσιο σχήμα, υπέροχο χρώμα φύλλων, αειθαλές και χρήσιμο. Συνδεδεμένο τόσο με την παράδοση μας όσο και με το τοπίο, αποτελεί μια από τις πιο αξιόπιστες και σίγουρες λύσεις.

Η αγριελιά είναι υποείδος της ελιάς (Olea europea oleaster), ιθαγενές των παραμεσογείων περιοχών, αποτελεί πληθυσμό με πολλές παραλλαγές. Αναπτύσσεται συνήθως σαν θάμνος ή σαν μικρό δένδρο. Έχει φύλλα πολύ μικρά, σκούρα πράσινα στην πάνω επιφάνεια, ανοιχτού χρωματισμού στην κάτω. Είναι αρκετά ανθεκτικό στην ατμοσφαιρική ρύπανση, στην ξηρασία, στα ασβεστώδη εδάφη και στα υδροσταγονίδια της θάλασσας.

Στις φωτογραφίες παρουσιάζεται η ποικιλία ελιάς Μανάκι που καλλιεργείται κυρίως στην περιοχή της Αργολίδας στην Πελοπόννησο. Θεωρείται ένα από τα καλύτερα και περισσότερο αναγνωρίσιμα Ελληνικά Ελαιόλαδα. Η γλυκύτητα που το διακρίνει, η πλούσια γεύση του και η ήπια υφή του, χαρίζουν μια απολαυστική εμπειρία σε μαγειρεμένα και ωμά τρόφιμα.