Papaver somniferum, L.

 

Κοινή ονομασία: Μήκων η υπνοφόρος, Παπαρούνα, Ύπνος, Αφιόνι, White Poppy, dormideira-brava, amapolona, almidera

Οικογένεια: Papaveraceae

Συνώνυμα: Papaver album Mill. - Papaver hortense Hussenot, nom. illeg. - Papaver officinale C. C. Gmel. - Papaver somniferum subsp. hortense Arcang. - Papaver somniferum subsp. nigrum (DC.) Thell. - Papaver somniferum subsp. nigrum Schübl. & G. Martens

Περιγραφή: Είναι ετήσιο ή διετές ποώδες φυτό με ύψους 60 ± 150 εκατοστά. Οι βλαστοί είναι όρθιοι, λαμπεροί, μερικές φορές με λίγες τρίχες σπάνια διακλαδιζόμενοι. Τα φύλλα είναι μεγάλα όρθια, ωοειδή έως επιμήκη, οδοντωτά στη βάση, με βαθιές εγκολπώσεις τα κατώτερα. Άνθη σε μακριούς μίσχους, μεγάλα, μονήρη με 4, 8, πέταλα εύπτωτα, λευκά έως μοβ, γαλάζια ή κόκκινα, μήκους 5 7 εκατοστά. Σέπαλα δύο, γυαλιστερά, με μπουμπούκια που κρέμονται. Υπάρχουν πολυάριθμοι στήμονες με λευκά νήματα και σκούρους ανθήρες. Η ωοθήκη επιφυής, πολυκαρπική, χωρίς στύλο και καλύπτεται από έναν στιγματικό δίσκο χωρισμένο σε 8 ÷ 12 λοβούς. Ανθίζει σχεδόν όλο το χρόνο σε τροπικές περιοχές, ενώ αλλού την άνοιξη και το καλοκαίρι. Ο καρπός είναι κάψα, ωοειδής έως σφαιρική, υαλώδης, μήκους 4, 6 εκατοστά, και διαμέτρου 3,5, 4 εκατοστά.

Βιότοπος: Καλλιεργείται στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, τη Μικρά Ασία και τη Νοτιοανατολική Ασία, σε όλο τον κόσμο σε διαφορετικές ποικιλίες τόσο ως διακοσμητικό όσο και ως έλαιο. Προτιμά εδάφη πλούσια σε ασβέστιο, που βρίσκονται σε ηλιόλουστες περιοχές. 0 ÷ 1.500 m dl, έως 1300 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Εξάπλωση – Καταγωγή: Φυτό της παραμεσόγειας ζώνης αλλά με επεκτάσεις στα βόρεια και ανατολικά (Ζώνη της αμπέλου, Χάρτης από The Euro+Med PlantBase), Σήμερα σχεδόν όλες τις περιοχές του κόσμου.

Πληροφορίες: Το φυτό καλλιεργείται εμπορικά σε πολλά μέρη του κόσμου, κυρίως στην Ινδία, το Αφγανιστάν, την Κίνα, την Αίγυπτο, το ασιατικό τμήμα της Τουρκίας, το Ιράν, τη νοτιοανατολική Ευρώπη, το Νεπάλ και το Μιανμάρ. Η παπαρούνα και το όπιο έχουν χρησιμοποιηθεί από αμνημονεύτων χρόνων. Το γαλακτώδες εξίδρωμα ή το λατέξ ονομάστηκε opion από τους αρχαίους Έλληνες, προερχόμενο από την λέξη οπός που σημαίνει χυμός, που αργότερα έγινε όπιον το σύγχρονο όνομά του. Το όπιο είναι το αποξηραμένο λατέξ και η δρόγη της παπαρούνας είναι το αποξηραμένο φυτό εκτός από τους σπόρους. Τα εκχυλίσματα της παπαρούνας χρησιμοποιήθηκαν για να εξουδετερώσουν τον πόνο της χειρουργικής επέμβασης κατά τα αρχαία χρόνια, και συνδυάστηκαν επίσης με άλλα φυτικά εκχυλίσματα με ηρεμιστικές ιδιότητες, ως μια πρωτόγονη μορφή αναισθησίας. Τα περισσότερα από αυτά τα ηρεμιστικά φυτά ανήκουν στη βοτανική οικογένεια, Solanaceae. Οι Ρωμαίοι γνώριζαν επίσης ότι η αναισθητική δύναμη των φυτών Solanaceae αυξήθηκε όταν συνδυάστηκαν με εκχυλίσματα από την παπαρούνα. Τον 16ο και 17ο αιώνα στην Ευρώπη, τα παρασκευάσματα οπίου διατέθηκαν στην αγορά ως σκόνη από τους Laudanum και Dover και χρησιμοποιήθηκαν ευρέως για την ανακούφιση του πόνου.

Unani γιατροί χρησιμοποιούν το όπιο για τη θεραπεία μέτριου έως σοβαρού πόνου πλευρίτιδας, ισχιαλγίας και αρθρίτιδας, χρόνιου κρυολογήματος, βήχα λόγω ερεθισμού των νεύρων, οφθαλμίτιδας και χρόνιας δυσεντερίας. Είναι επίσης χρήσιμο στην πρόωρη εκσπερμάτωση, αιματηρή και διώδη μηνιγγίτιδα, μελαγχολία και σχιζοφρένεια. Η κάψα και οι σπόροι περιέχουν ένα μεγάλο ποσοστό σταθερού ελαίου, ανοιχτόχρυσου χρώματος, ευχάριστης οσμής, στεγνώνει εύκολα και χρησιμοποιήθηκε ως τροφή ή καύση σε λαμπτήρες. Πριν από περισσότερα από 200 χρόνια, μεταξύ 1803 και 1805, η φαρμακολογικά δραστική καθαρή ένωση, η μορφίνη, απομονώθηκε από τον Γερμανό φαρμακοποιό, Friedrich Sertürner, από λοβό καρπού παπαρούνας και πιστεύεται ότι είναι η πρώτη απομόνωση ενός δραστικού συστατικού από φυτική πηγή.

Για τις φαρμακευτικές της ιδιότητες, η παπαρούνα χρησιμοποιείται από την προϊστορική εποχή στην Ελλάδα ως φάρμακο ηρεμιστικό, υπνωτικό, καταπραϋντικό. Δραστικές Ουσίες: Μορφίνη, ναρκωτίνη, κωδεϊνη, παπαβερίνη, θηβαΐνη, ναρκεΐνη (αλκαλοειδή του οπίου, δηλαδή του γαλακτώδους πηχτού χυμού, που παράγεται όταν χαράζονται οι κάψες του φυτού και ξηραίνεται στον αέρα), ρητίνη, λίπη, κηρός, λεύκωμα.

Akbar S. (2020) Papaver somniferum L. (Papaveraceae). In: Handbook of 200 Medicinal Plants. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-16807-0_142