Cornus mas, L., Κρανιά, Cornelian Cherry, sorbet

Οικογένεια Cornaceae. Συνώνυμα, Cornus erythrocarpa St.-Lag., Cornus flava Steud., Macrocarpium mas (L.) Nakai.

Περιγραφή: Πρόκειται για έναν θάμνο ή μικρό δέντρο που ρίχνει τα φύλλα του τον χειμώνα, (φυλλοβόλο) και μπορεί να φτάνει μέχρι τα 8 μέτρα ύψος, με σφαιρική κόμη και κλαδιά πρασινωπά ή σταχτοκίτρινα με φολίδες. Τα άνθη του είναι μικρά κίτρινα εμφανίζονται νωρίς την άνοιξη πριν από την έκπτυξη των φύλλων και σχηματίζουν μπουκέτα (ταξιανθία σκίαδιου), ανά 10-15 στα γυμνά κλαδιά. Είναι από τους πρώτους θάμνους που ανθίζουν σε ολόκληρο το Ζαγόρι. Τα φύλλα του, είναι αντίθετα, ωοειδή, οξυκόρυφα, πράσινου χρώματος με 3-5 ζεύγη νεύρων. Οι καρποί του είναι τα γνωστά κράνα, βαθυκόκκινου χρώματος, με σαρκώδες περίβλημα, που φτάνουν σε μήκος τα 1,5 εκ. και ωριμάζουν από τον Αύγουστο έως τον Σεπτέμβριο. Είναι φυτό που αγαπάει το φως, αντέχει στην ξηρασία και τους παγετούς, ενώ προτιμά εδάφη χαλαρά και κυρίως ασβεστολιθικά. Πολύ καλά διατηρημένα δένδρα σήμερα, απαντώνται σε περιοχές που δεν έχουν αξιοποιηθεί αρκετά, όπως κοντά σε εκκλησίες.

Ιστορικά: Στην αρχαιότητα από το ξύλο της κρανιάς έφτιαχναν τα δόρατα, ¨ξυστοῖς κρανεΐνοις¨, λόγω του ότι είναι γερό, ελαφρύ και ευθυτενές. Από το ίδιο ξύλο φτιάχνονταν και τα Μακεδονικά δόρατα που ονομάζονταν Σάρισες. Αναφορές για το φυτό και την χρήση του ξύλου του γίνονται από τον Όμηρο στην Ιλιάδα, τον Θεόφραστο και τον Ξενοφώντα.

Ιδιότητες – χρήσεις: Το ξύλο της κρανιάς σήμερα χρησιμοποιείται για την κατασκευή μπαστουνιών, κυρίως της παραδοσιακής γκλίτσας καθώς για τις λαβές μεταλλικών εργαλείων. Τα κράνα είναι πλούσια σε βιταμίνη C, ασβέστιο, τανίνες, και κορνίνη. Τρώγονται φρέσκα, ή αναμιγνύονται με οινοπνευματώδη ποτά για την παρασκευή του ομώνυμου λικέρ που όμοιό του δεν υπάρχει. Ο χυμός των φρούτων έχει αναλγητική, αντιπυρετική και καταπραϋντική δράση, ενώ επίσης χρησιμοποιείται ως αναζωογονητικό και αιμοστατικό. Η κρανιά χρησιμοποιείται στην κηποτεχνία με κυρίαρχα χαρακτηριστικά την εποχή και την διάρκεια άνθισης.